Vandaag spraken de Staten over de Perspectiefnota en over het herijkingsproces. Bert Komdeur voerde het woord. Het verhaal over zijn inbreng en hoe hij hier toe kwam vind je hieronder.
Herijking heeft altijd een trigger nodig, je gaat het niet zomaar doen
Afgelopen woensdag 22 juni was de dag van het boerenprotest in Stroe. Wat heeft dat nu precies te maken met de Herijking van de provinciale begroting? Welnu, ik dacht er eens over na. Wat is dat nu precies: herijken? Wat mij betreft gaat het dan om zaken goed tegen het licht te houden, weer terug te gaan naar je uitgangspunten en te kijken hoe je zaken anders en beter kunt doen. Vooral ook uit je “comfortzone” komen als provincie, die jarenlang op geweldig grote rendementen van de NUON-reserve zoveel extra’s kon doen. Nu die rendementen fors zijn verminderd, moeten we echt andere keuzes maken.
De boerenprotesten in Stroe zorgden op die woensdag ervoor dat ik zelf het begrip “herijking” scherper op mijn netvlies kreeg. Voor mij was het een trigger!
Ik moest namelijk ook letterlijk uit mijn comfortzone. Uit voorzorg om files e.d. te vermijden, ben ik uiteindelijk op de fiets naar Arnhem gegaan. Echt iets heel anders. Je kijkt onderweg met heel andere ogen naar de route die je anders altijd per auto aflegt. Bovendien heeft de fietstocht lichaam en geest eigenlijk heel goed geholpen, mede gesteund door het prachtige weer.
Kortom, het opende nieuwe perspectieven en de wens om dit vast te houden. Wellicht ook meer op de fiets naar het werk en zo.
Waarom gaan we ook weer herijken?
Ook bij de provincie zin we al jarenlang gewend om dezelfde route te rijden. We hebben een heel groot NUON kapitaal, ook al is die de afgelopen jaren van 4 naar 2,3 miljard teruggelopen. We zijn gewend heel veel extra – zeg maar bovenwettelijke taken en activiteiten in Gelderland uit te voeren met de rendementen van dat kapitaal. Maar ook hier was een actie aan de gang, namelijk de actie van de geldmarkt, waarop de rente afgelopen jaren tot zelfs onder nul daalde. Momenteel is er weer een opwaartse beweging, maar toch, we hebben dus komende jaren veel minder geld voor extra taken en activiteiten.
Het college is nu samen met Provinciale Staten bezig om de begroting weer daarop in te richten. Dat noemen we herijken. We hebben namelijk nogal wat niet-wettelijke taken en bijdragen betaald met incidenteel geld uit vermogen, dat nu zo snel is gedaald.
We moeten de tering naar de nering zetten. We zullen daarin moeten kiezen en wellicht zelfs schrappen. Daar zit pijn!
Toch is het niet louter kommer en kwel. Er blijven nog steeds rendementsuitkeringen komen, extra gelden van het Rijk en Europa. Bovendien – zo heb ik ook aangekaart – we krijgen als provincie onze voornemens lang niet allemaal tijdig uitgevoerd.
We krijgen vanaf 2024 een nieuw soort provinciale begroting en dat is goed.
In die nieuwe begroting hebben we dan een soort basispakket en een aanvullend pakket: bijna zoals bij een zorgverzekering. Aan de politiek om te bepalen wat er in het basispakket moet en wat er in een aanvullend pakket van tijdelijke activiteiten en bijdragen wat we niet meer gaan doen.
Herijken volgens het CDA: minder beleid, meer daadkracht met daarbij altijd voor voldoende onderlinge aandacht
In de Staten is onze oproep als CDA: Maak minder beleid, doe meer aan de uitvoeringskracht in Gelderland. Pak als provincie het domein waarop je eigenlijk het sterkst bent: het fysieke domein. Laat in de uitvoering daadkracht zien. Als CDA hebben we tegelijk ook de oproep gedaan om aspecten van leefbaarheid, werk, het omzien naar elkaar niet uit het oog te verliezen. Bescherm wat kwetsbaar is, zoals het bijvoorbeeld ons cultureel erfgoed.
We willen als CDA wel eerst meer duidelijkheid
Het college van GS heeft voor alle beleidsterreinen taakstellingen bepaald om terug te gaan in de structurele uitgaven. Op zich goede methode maar voor het CDA te vaag opgeschreven.
De genoemde bedragen zijn zogeheten ‘potloodbedragen’. Als CDA-fractie kunnen we hier niet door heen kijken. “Je hebt het pas door als je het ziet”, zei Johan Cruijff. Zo hier ook: Het CDA wil de voorgestelde richtbedragen beter onderbouwd zien in aanloop naar de begroting 2023. We willen een ‘spade dieper’ en vragen het college om voor Provinciale Staten inzichtelijk te maken wat nu nog wel wordt gedaan en wat wellicht afvalt of wat met behulp van de extra middelen van het Rijk moet worden uitgevoerd. Om het wat concretere te maken: het beleidsprogramma Bestuur moet een behoorlijke stap in geld terug doen, maar betekent dat dan voor de Gelderse aanpak van de ondermijning en drugscriminaliteit? Wat betekent het voor de gelden voor leefbaarheidsinitiatieven?
Dat is nu volstrekt niet duidelijk en dat moet in het najaar eerst duidelijk worden alvorens het CDA zijn definitieve keuzes maakt. De gedeputeerde heeft namens het college richting het CDA toegezegd dit te gaan doen.
De juiste aanpak: stap voor stap
We hebben dus nog een fors traject voor de boeg en moeten meters maken, maar wel stap voor stap. Daarbij heb ik ervoor gepleit om altijd in dit proces aan een handrem te kunnen trekken, voor als het niet goed loopt. Dan moeten we kunnen bijsturen. Denk maar aan fietstocht naar het provinciehuis. Die had ik zorgvuldig voorbereid, tassen op de fiets, kleding etc. maar ook mijn telefoon bij de hand om zo nodig onderweg in te kunnen grijpen en om eventueel hulptroepen in te kunnen roepen.
Dit proces gaat het komende anderhalf jaar volop door en veel organisaties en gemeenten gaan dit ook merken. Wij willen dit proces zo goed mogelijk samen met hen doen en staan ook open voor alternatieven. Afgesproken is dat onze inwoners en partners steeds via gesprekken en peilingen worden betrokken. En niet in de laatste plaats Provinciale Staten.
Vanuit het CDA bewaak ik dit vanuit onze CDA-uitgangspunten. We maken nu onze begroting meer duurzaam, zodat we ook in de komende bestuursperiode nog steeds de extra investering voor Gelderland kunnen doen. Die zijn zo hard nodig als we de uitdagingen van Wonen, Klimaat, Landbouw en Natuur voor ons zien.
Daarom nu een herijkingsfase om weer gezond verder te gaan. Dat is wat zo’n fietstocht eigenlijk ook teweegbrengt. Reden te meer om daar mee door te gaan????
Bert Komdeur, Statenlid