Financiële stukken zijn vaak taai en ingewikkeld. Onze woordvoerder financiën Bert Komdeur probeert u in begrijpelijke taal iets te vertellen over een onderzoek naar structurele middelen. Of te wel: wat wordt nu allemaal bekostigd met incidenteel geld dat wel structurele activiteiten betreft?
Hoe zit het ook weer: inkomsten en uitgaven
Als provincie hebben we structurele inkomsten en incidentele inkomsten. De structurele komen uit de provinciale opcenten op de Motorrijtuigenbelasting en uit het Provinciefonds. Die middelen krijgen we jaarlijks en zijn redelijk constant. Het is de bedoeling dat we daar als provincie onze jaarlijke vaste uitgaven mee betalen. De incidentele inkomsten kunnen jaarlijks wisselen en mag je niet voor lange tijd van uitgaan. Het is eigenlijk een extra plus bovenop onze vaste structurele inkomsten. Wij krijgen die extra middelen omdat we jaarlijks een behoorlijke dividenduitkering krijgen van de netbeheerder Alliander (we zijn voor 49% eigenaar) en Vitens. Daarnaast hebben wij vanaf 2009 een aanzienlijk rendement gekregen elk jaar op de verkochte NUON-aandelen. Die opbrengst noemen we het Gelders Stamkapitaal. Dat was ooit ruim 4 miljard, maar is nu nog ca 2,5 miljard. In de afgelopen jaren hebben we met het rendement flink geïnvesteerd en ook zijn er onttrekkingen gedaan.
Teruglopende inkomsten
Wat we anno 2021 zien, is dat onze structurele inkomsten terug gaan lopen (minder belastingopbrengst en minder inkomsten uit Provnciefonds) en dat de incidentele inkomsten nu heel snel teruglopen. Sterk teruglopende renteinkomsten en Alliander en Vitens moeten grote investeringen doen en kunnen de komende jaren – zoals het het er nu naar uit ziet – niet meer goed meer dividend uitkeren. We hebben een tekort bij de structurele middelen en ook bij de incidentele middelen.
Programma’s onder druk
Gedeputeerde Staten hebben moeten erkennen dat er structurele activiteiten en programma’s betaald uit incidenteel geld. Het CDA heeft hier steeds de vinger bij gelegd en voor gewaarschuwd. Je kunt je jaarlijkse vaste uitgaven immers niet betalen met min of extra inkomsten die niet van tevoren echt zeker zijn. Zo doen we dat thuis ook niet. Het programma erfgoed is een voorbeeld van een programma dat structureel is, maar wordt gedekt uit incidenteel geld. En ook de agenda Vitaal platteland valt onder incidentele ruimte. En dat is een risico. Want door teruglopend rendement op ons vermogen (incidentele ruimte) komen dit soort programma’s onder grote druk te staan.
Diepgravend onderzoek nodig
Tenzij we als provincie weer scherpe keuzes gaan maken en onze vaste jaarlijke (structurele) uitgaven tegen het licht houden en dan afvragen of ze nog echt zo doorgang moeten vinden of dat het anders kan en moet. CDA heeft bij monde van zijn financieel woordvoerder Bet Komdeur hier de afgelopen jaren meerdere malen[1][2] aandacht voor gevraagd. Gelukkig leidt dit nu tot een diepgravend onderzoek door GS. De resultaten en acties die daar uit voortvloeien worden meegenomen in de Perspectievennota 2023. In de kern komt het neer op een zorgvuldige zoektocht naar bezuinigingen/ombuigingen in de provinciale begroting. GS stellen dan komend jaar voor om te bezuinigen in de structurele middelen zodat er extra geld over blijft voor de zaken die nu nog met behulp van de extra incidentele middelen worden betaald. Dat laatste is niet meer houdbaar, omdat die extra middelen er over een paar jaar niet meer in de omvang zullen zijn zoals ooit tijdens de hoogtijdagen was ingeschat.
Het moet anders
Tijd voor een koerswijziging dus. Daarom gaan we met een stofkam door de het Gelderse huishoudboekje. Het CDA vindt het goed om de structurele middelen uit te kammen, maar dan wel een drastische ‘doorkam’ zonder heilige huisjes. Dus dat betekent ook kijken naar budgetten zoals die van bedrijfsvoering. Herprioriteer als dat moet.
Eerst overzicht, dan keuzes maken
Als eerste willen wij nu een goed en volledig overzicht van welke structurele activiteiten nu echt met incidenteel geld zijn gedekt. Het is vervolgens aan ons als PS om te bepalen hoe we die zaken activiteiten weer structureel dekkend kunnen krijgen. U wilt toch ook een blijvende aandacht voor ons Gelders erfgoed, dan wel duurzame investeringen in een vitaal platteland of kansrijke steden, waar het goed wonen is voor jong en oud? Daarvoor is dit onderzoek zeer nodig en komt dat ook geen moment te laat.
[1] https://samenvoorgelderland.nl/nieuws/de-januskop-van-de-perspectiefnota/
[2] https://samenvoorgelderland.nl/nieuws/najaarsnota-provinciale-steun-voor-dorpshuizen/